De zeven ateliers in het centrum waar Heinz twintig jaar werd
Stripkat Heinz is twintig geworden. Vanwege zijn verjaardag blikken we terug op de Amsterdamse ateliers waar hij onder leiding van de tekenaars Windig en De Jong tot leven kwam en opgroeide.
Hans Hoekstra
Eddie de Jong (1950) en René Windig (1951) vieren het twintigjarige jubileum van hun stripkater Heinz. Voordat Heinz 2 januari 1987 voor het eerst in Het Parool verscheen, op de jongerenpagina Goochem, hadden ze al diverse strips gepubliceerd. De kater had een jaar eerder een figurantenrol gespeeld in een andere strip van Windig en De Jong: de kat van Belly in Rockin' Belly.
Heinz is vernoemd naar de in 1985 overleden halfblinde kat van Windig, die weer vernoemd was naar Heinz Stuy. Die was even weinig klemvast als de Ajax-doelman. Als de kat een vlieg ving, controleerde hij altijd of hij hem nog in zijn pootje had. Waarop de vlieg weer kon ontsnappen.
Heinz was de eerste dagen onzichtbaar in Het Parool. Er waren slechts muizen te zien, erg muzikale muizen, maar op 10 januari liep Heinz voor het eerst over de strippagina.
Het eerste Heinz-album, een oblong boek, eenvoudig getiteld Heinz, werd in 1988 in eigen beheer uitgegeven (Uitgeverij Gezellig en Leuk: in het album de dagstroken van het eerste halfjaar). In 1991 besloten de tekenaars een punt te zetten achter hun uitgeefactiviteiten. Heinz werd voortaan uitgegeven door uitgeverij Oog + Blik/De Harmonie.
Ter gelegenheid van de twintigste verjaardag van Heinz staan we stil bij de ateliers waarin Heinz tot leven kwam en opgroeide. De tekenaars kijken met weemoed terug.
Prinsenhofsteeg 1978-1983
Kleinste steegje waar de tekenaars hebben gezeten: "Een steeg met een dubbele naam. Aan de ene kant staat op het bordje Prinsenhofsteeg en aan de andere kant Prinsenhofssteeg."
Een romantisch begin, zegt Windig: "Mijn vaders oudste atelier vanaf de oorlog. Ouderwets, net alsof je in de Tweede Wereldoorlog zat. Het is inmiddels verbouwd, de ingang is veranderd en het trappetje is weg."
Renés vader was Ad Windig, de bekende fotograaf. René herinnert zich dat in het atelier van zijn vader jaren een gigantische doos stond met foto's van zijn vader en van zijn collega's. "Daar was hij niet tevreden over. Op een dag heeft mijn vader ze bijna allemaal verscheurd, er bleef maar een klein stapeltje over. Nu worden die foto's voor veel geld geveild."
Warmoesstraat 1984-1990
Atelier, tekenfabriek en uitgeverij Gezellig en Leuk, met behalve Windig en De Jong ook Aart Clerkx en Paul Bodoni. De collega's Peter Pontiac en Marc Smeets waren geregelde bezoekers.
Op de eerste verdieping bevond zich de zakelijk leider van Gezellig en Leuk, met een zeer toepasselijke naam: Theodoor van Boven.
Om in de tekenfabriek te komen, moest je aanvankelijk porseleinwinkel Kretz passeren. Later kwam daar een condomerie. De tekenaars maakten gebruik van een geheime ingang: via een deur naast de winkel, die leidde naar een in verval geraakt café, bereikte je via een trapje het domein van de tekenaars.
In het atelier in de Warmoesstraat kwam de liefde voor Dolly Parton tot bloei. Windig & De Jong beschikken over haar complete lp-oeuvre: "Heerlijk rustig word je ervan." Hun favoriete nummer: My blue tears. Ze hebben al kaartjes voor een optreden in maart van Dolly Parton in Zwolle, door hen daarom nu Zwolly genoemd.
Nieuwe Herengracht 1990-2000
De tekenaars wilden weg uit de Warmoesstraat, waar ze gek werden van de drukte rondom de condomerie. Ze droomden van een atelier in de Plantagebuurt, liefst recht tegenover Artis. Op 22 december 1990 verscheen een kleine advertentie in Het Parool. Bij een tekening van een Heinzje, treurig zittend in de sneeuw, stond: 'Tekenaarsduo zoekt RUSTIGE kantoor- en werkruimte in Amsterdam.'
Er kwamen twee reacties. De tekenaars kregen onder meer het aanbod een bakkerij over te nemen, maar toen viel hun oog op een affiche waarop een pand aan de Nieuwe Herengracht werd aangeboden. Was een half uur eerder opgehangen, dus ze waren op tijd voor hun nieuwe atelier.
In het atelier in de Prinsenhofsteeg waren ze al begonnen met spelletjes. Favoriete tijdverdrijf in veel ateliers: vlakje flikkeren. Je gooit het vlakje (gummetje) tegen de muur en dan moet je het opvangen. De tekenaars: "Het vlakje van Olifantje veranderde echter op den duur en stuiterde niet meer zo lekker: mooie sport vermoord door de vooruitgang."
In de Warmoesstraat werd begonnen met guldentje gooien: de kunst was deze munt zo dicht mogelijk bij een drempel terecht te laten komen.
Aan de Nieuwe Herengracht beleefde penninkje gooien zijn primeur. Windig en De Jong wonnen in 1991 de Stripschappenning (als duo kregen ze er twee). Proberen met de ene penning de andere om te kegelen. Ook bierblikje lopen kwam daar tot bloei.
Kloveniersburgwal 2002-2003
Op de Kloveniersburgwal zaten de tekenaars te werken in een zolderkamertje boven café De Engelbewaarder. Om er te komen, moest je door een keuken. De Jong: "We stonken elke dag naar tosti's."
Er was geen plaats voor tekentafels. De tekenaars beschikten wel over drie tekentafels en een lichtbak, waarop Paul Bodoni altijd tekende. De geschiedenis van de tekentafels: Renés vader regelde er twee. Hij zag twee oude schooltekentafels en zei dat hij twee gehandicapte tekenaars kende die ze konden gebruiken. Tegen zijn vrouw: "Ik lieg niet, ze zijn gehandicapt, ze hebben geen tekentafel."
Eddie tekende aan de kleinste tekentafel, totdat die verdween. De grootste is nu de kleinste, want René zit nu achter een nog grotere tekentafel. Eddie nam deze architectentafel over van de zoon van architect Henri Legrand.
Nieuwe Hoogstraat 2003
De tekenaars zeggen dat ze slechts een paar maanden in dit kleine straatje hebben gezeten, voornamelijk niet hebben gezeten. Ze herinneren zich wel een radio-interview, en een vlinder die middenin de winter tegen de binnenkant van het raam zat te fladderen. Windig: "Een kleine vos, en geen dagpauwoog, zoals iedereen zou verwachten."
Zakslootje 2003-2004
Het Zakslootje is een kleine steeg, die pas in 1984 haar naam kreeg.
Windig: "Het bleek meer een strontsteegje te zijn dan een zakslootje."
De wanden van het atelier hingen vol met tekeningen van wat de avondvullende Heinz-tekenfilm moest worden: Heinz the movie.
Bij het binnenkomen van het atelier stonden de tekenaars eens voorovergebogen te kijken naar iets op de vloer. Tijdens het darten was een bekertje met 'theeafvalwater' omgevallen. De tekenaars zagen - het was kort voor Pasen - direct een paashaas in de groezelige vlek die zich op de grond aftekende: een papiertje met tandjes en een papiertje met eieren, zorgvuldig neergelegd, completeerden de wonderbaarlijke paasverschijning op de vloer van het atelier.
Nieuwe Amstelstraat mei 2004-nu
De beste plek die de tekenaars hebben gehad, met de Nieuwe Herengracht. Rond beide ateliers hebben ze veel vogels gezien.
De tekenaars krijgen er geregeld gezelschap van 'buitenlandse' tekenaars: Dick Matena uit België en Paul Bodoni uit Zweden.
De Jong: "De eerste drie maanden hoefden we geen huur te betalen, want de kelder was nog niet volgestort met schelpen."
Windig: "Er is 27 kuub naar binnen gegaan."
De Jong: "Noorse schelpen, maar het bedrijf kwam uit Friesland of Groningen."
Windig: "Was het niet Hurdegaryp?"
In de ateliers krijgt veel een gezicht: het koffiezetapparaat heeft oogjes en een neus, de waterkoker grijnst ons aan, het straalkacheltje knipoogt ons toe. Om elk gat in de muur, elke plug, elke schroef, elke punaise, elke deurknop is een tronie getekend. Een onbedwingbare lust om overal op te tekenen. Op de bel van de deur in de Nieuwe Amstelstraat is een hangende mond getekend en de kachel heeft een gezicht en een balloon: 'Het brandt in mijij!'
Tot de tijd dat ze het atelier aan de Nieuwe Herengracht betrokken, zaten de tekenaars overdag en 's avonds in hun atelier. En daarna gingen ze altijd naar het café. Nu zitten ze 's avonds niet meer in hun atelier.
Willen jullie een tegel voor mijn wc maken?
Tekentijdperken Windig & De Jong
- Heinz begon op 2 januari 1987. De eerste periode duurde tot 31 december 1991. Heinz verdween, gezeten op de rug van een olifant, uit beeld. De afscheidsboodschap luidde: 'We'll meet again, don't know where, don't know when.'
- Negen maanden later, november 1992, keerde Heinz terug: 'Er brandt weer licht in de studio van Windig en De Jong. Ze zijn weer achter hun tekentafels (twee verschillende) gekropen en er wordt als vanouds geplot, geschetst, geinkt en gegomd.'
- Heinz hield het nu langer vol, tot zaterdag 29 april 2000. De tekenaars: "RTL5, of zoiets, wilde ons filmen op het moment dat we ons laatste strookje zouden inleveren. Geweigerd. We kregen ook een aanbod van Barend en Van Dorp. Weer geweigerd."
- Daarna kwam Heinz weer terug, vanaf 31 maart 2004 tot nu.
- Het werken aan Heinz the movie, de nog lang niet voltooide Heinz-tekenfilm, kostte enkele jaren, maar na vijf jaar verscheen dit jaar in augustus eindelijk weer een Heinz-album, inmiddels nummer 24: Sokko moet naar Krokko (op de laatste albumpagina's staan alle omslagen) én een album van de tweede strook, die Heinz van 2005 tot februari dit jaar flankeerde: Beffen-IJf, de avonturen van Sliske en haar vriendjes. Sliskes eerste album.
- In oktober verscheen bij uitgeverij Oog + Blik/De Harmonie ook een hardcoverversie van Beffen-IJf met zeefdruk, in een oplage van 250 gesigneerde exemplaren.
Cafés die de tekenaars vanuit de ateliers bezochten
- Tegenover de Prinsenhofsteeg zat op de Oudezijds Voorburgwal café De Palm (nu een hardrockcafé onder een andere naam).
- Vanuit de Warmoesstraat naar De Mensa in de Damstraat.
- Vanuit de Nieuwe Herengracht af en toe naar 't Hooischip, hoek Nieuwe Amstelstraat, om niet de hele dag in De Engelbewaarder te zitten.
- Op de Kloveniersburgwal zaten de tekenaars boven het bekende, zo u wilt beruchte café De Engelbewaarder. Vanuit de Nieuwe Hoogstraat en het Zakslootje werd nog steeds De Engelbewaarder bezocht.
Meest gestelde vragen
Wat is jullie e-mailadres?
"We hebben geen e-mailadres."
Hoe staat het met de Heinz-film?
"Op de lange baan geschoven."
Komt Sliske nog terug?
"Dat weten we niet."
Komen er nog nieuwe Heinz-stroken?
"Dat weten we ook niet."
Hoe leveren jullie het aan?
"Met de fiets."
Komen er nog nieuwe Heinz-boeken?
"Ja, dit jaar komt deel 23A uit, de periode 2004-2005, getiteld Nu al een klassieker."
De tekenaars krijgen ook vreemde vragen. Of ze een Heinz-tegel wilden ontwerpen voor iemands wc.
De Jong: "Als tegenprestatie kregen wij dan ook zo'n tegel."
Windig: "Met wat foto's van het geheel."
Windig en De Jong: "Die kan van ons de pot op."
Copyright: Het Parool