Van stripkat naar filmkat

Eddie de Jong en René Windig: 'In het begin was Heinz veel stouter. Hij riep voortdurend 'shit, shit, shit
Eddie de Jong en René Windig: 'In het begin was Heinz veel stouter. Hij riep voortdurend 'shit, shit, shit © Renate Beense

In 1987 maakte stripkat Heinz zijn debuut op de kinderpagina van Het Parool. Na al die jaren gaat op Paff de lange animatiefilm Heinz in première. Bedenkers René Windig en Eddie de Jong: 'Eindelijk kunnen we zeggen: hij is er, hoor!'

Plannen om een film te maken over stripkat Heinz waren er al lang. Heel lang. "Man, hou op," zegt Eddie de Jong. "Al vijftien jaar lang brullen mensen op straat naar ons: "Hé, is die film nou eindelijk eens af?" Bij de totstandkoming van de lange animatiefilm over Heinz, die er nu eindelijk is, waren René Windig en Eddie de Jong alleen zijdelings betrokken. Natuurlijk, zij verzonnen Heinz en de andere karakters, hier en daar verzorgden ze ook wat hand- en spandiensten, maar de film is vooral het werk van regisseur en scenarist Piet Kroon.

Wat die ervan heeft gemaakt, is voor de bedenkers van Heinz nog deels een verrassing. "We hebben natuurlijk al wel stukkies gezien, maar pas bij de première zien we hem in zijn geheel," zegt De Jong. "Het lijkt me heerlijk om als er straks weer iemand vraagt waar de Heinz-film toch blijft te kunnen zeggen: hij is er, hoor!"

We spraken elkaar eerder, lang geleden in 1991, toen Windig en De Jong de Stripschapprijs wonnen. Ze weten nog precies welke kop er indertijd boven het artikel stond: 'Wasbenzine is jenever.' De inspiratie daarvoor kwam van een fles die ze in hun toenmalige studio tussen de teken- en schildersbenodigheden hadden staan en waarvan ze het etiket naar eigen inzicht hadden bewerkt.

Van zulke grappen houden ze nog steeds. Uit de keuken ten huize van Windig pakt De Jong een fles bleekmiddel. Ook daarvan is het etiket bewerkt. 'Dikbleek dun te zijn,' staat op de fles. "Heb je meteen weer een leuke kop voor boven het stuk."

67 (Windig) en 68 (De Jong) zijn ze nu. AOW'ers, ja, zeggen ze zelf lachend. Windig: "Als mensen ons vroegen wat we zouden gaan doen als we 65 zouden worden, zeiden we altijd: bouwputten kijken."

Heinz had zijn goede buien, maar was vaker bloedchagrijnig

Het is er nog niet van gekomen. De Jong, getrouwd met een Amerikaanse, verdeelt zijn tijd tussen Amsterdam en Vermont. "Als ik daar zit, ben ik aan het houthakken. Vogeltjes kijken vind ik ook mooi." Windig woont op de Wallen, maar dan wel in een huis op een binnenplein waar je niets merkt van de drukte. "Ik zit hier graag op het dakterras. En ik teken: vogeltjes en rare mannetjes vooral."

In de film van regisseur Piet Kroon is de stem van Heinz ingesproken door Ruben van der Meer. Heinz de film
● ● ● In de film van regisseur Piet Kroon is de stem van Heinz ingesproken door Ruben van der Meer. Heinz de film

Zetten ze nog weleens een Heinzje op papier? "Soms vragen mensen daarom," zegt De Jong. "Ik maak op verzoek ook weleens een schilderijtje van hem." Op verzoek van Piet Kroon maakte Windig onlangs wat schetsjes van een bewegende Heinz. "Maar soms zit ik gewoon voor mezelf wat te tekenen en staat hij vanzelf op papier."

Melige humor

Van 1987 tot en met 2000 tekenden ze Heinz, een klassieke 'gagstrip' in aanvankelijk vier en later drie plaatjes. Hij maakte zijn debuut in Het Parool, maar verscheen gaandeweg ook in andere kranten, tot in het buitenland toe. Melige humor, waarbij een grap soms in vele afleveringen werd uitgemolken, was het handelsmerk. Hoofdfiguur Heinz had zijn goede buien, maar was vaker bloedchagrijnig.

Veranderd is de kat in al die jaren dat Windig en De Jong hem tekenden nauwelijks, uiterlijk noch innerlijk. Windig: "Helemaal in het begin liep hij op vier poten, maar dat hebben we maar twee weken volgehouden. Vanaf het moment dat hij begon te voetballen stond hij rechtop. Eerst was hij wel veel stouter. Toen verscheen hij nog alleen op de kinderpagina van Het Parool, Goochem, en daar mocht alles. Heinz zei voortdurend 'shit, shit, shit'. Lekker choqueren. Toen al die andere kranten erbij kwamen, moesten we inbinden."

In de film wordt de stem van Heinz ingesproken door Ruben van der Meer. Heeft die het soort stem dat Windig en De Jong ook hoorden bij het tekenen van Heinz? "Nee," zegt Windig. "Mij had Frank de Boer wel wat geleken. Die heeft echt dat chagrijnige. Maar toen ik hoorde hoe Ruben het had gedaan, dacht ik wel: ja, zo kan het ook."

Hetzelfde had hij bij de filmstem van Dolly, de vriendin van Heinz, ingesproken door Ilse Warringa, vooral bekend als juf Ank uit De luizenmoeder. "Bij ons is Dolly lief en begripvol. In de film is het een Jordanees schreeuwwijf. Dat mag. Je mag dingen veranderen. Ik moest ook vreselijk lachen toen ik Ilse Warringa zo tekeer hoorde gaan."

Windig en De Jong vertellen dat ze bij de film die ze ooit zelf wilden maken André Hazes op het oog hadden voor de stem van Heinz. "We hadden ook liedjes voor hem bedacht, die hij dan in de film als Heinz zou zingen."

Ze werkten aan de film nadat ze in 2000 waren gestopt met de strip. Het getekende scenario, waaraan ze twee jaar werkten, werd gepubliceerd in Het Parool, de film kwam nooit van de grond. Windig: "Het was niets voor ons, die filmwereld. Wij waren gewend altijd alles zelf te doen. Nu moesten we gaan bedelen om geld. We moesten ook alles voorleggen aan het commissielid dit en de commissie dat. Iedereen moest zich ermee bemoeien en dat waren dan ook nog eens van die mensen met wie we het totaal niet konden vinden. Zei zo'n type: 'Ik mis een spanningsboog.' Ja, hallo, wij maken zelf wel uit of iets wel of niet leuk is. De enige normale in die wereld was Burny Bos. Tegen hem zeiden we uiteindelijk: 'Kun jij die film niet zelf gaan maken'?"

Na al die jaren is BosBros, het bedrijf van Burny Bos, de producent van een film over Heinz. Regisseur Piet Kroon is een internationaal succesvolle animatiefilmmaker, die betrokken was bij succesfilms als Shrek, Osmosis Jones, Despicable Me en Rio. Windig en De Jong zijn geen kenners van het moderne animatiegenre. Alleen De Jong, die regelmatig heen en weer vliegt tussen Nederland en de VS, ziet aan boord weleens iets: "Alle kinderen om me heen zitten altijd animatiefilms te kijken. Wat ik daarvan meekrijg, ziet er goed uit."

'Ik zag zijn tekeningen en dacht: die is met dezelfde dingen bezig als ik'

Ze zijn wel grote liefhebbers van oude tekenfilms. Felix the Cat vinden ze goed, maar vooral ook het werk van Tex Avery, de man achter Bugs Bunny en Daffy Duck. Als middelbare scholieren runden Windig en De Jong een eigen tekenfilmclub, Film In De Broek Van Ome Willem. "Kees Hulst, de acteur, was daar de derde directeur van. We organiseerden op school onze eigen tekenfilmfestivals, waarvoor we films leenden bij het Historisch Filmarchief. 'Goh,' zei de rector op een gegeven moment, 'het is wel opvallend dat jullie altijd net films moeten terugbrengen op de dag dat jullie een repetitie scheikunde hebben."

Donald Duck

Windig en De Jong zaten in de jaren zestig op het Vondelgymnasium, De Jong een klas hoger dan Windig. Ze leerden elkaar kennen toen De Jong uit geldgebrek op het plein Lucky Luke-boeken verkocht. "Maar ik had hem al eerder in de smiezen," zegt Windig. "In het tekenlokaal had de leraar tekeningen van hem opgehangen. Ik dacht: die is met dezelfde dingen bezig als ik."

De op school begonnen samenwerking als tekenaars werd in de jaren tachtig professioneel. Ze tekenden voor het blad Donald Duck, maar hadden toch veel meer plezier in eigen werk, waarvan Heinz het succesvolst was. Onlangs verscheen het [vijfde] en laatste deel van Heinz van [H] tot Z, een luxe heruitgave van alle Heinz-strips, die daarvoor door Windig en De Jong zelf werden ingekleurd en uitgebreid geannoteerd.

Hoe beviel het de tekenaars dat oude werk weer zo intensief door te nemen? De Jong: "Ik heb me soms echt kapot zitten lachen." Windig: "Ja, ik ook. In veel van de strips in dat laatste deel waren we echt in vorm. Het ging in periodes. We hadden ook een keer dat we ermee wilden ophouden, we hadden het wel gehad met die Heinz, dachten we. Maar toen kwamen we toch in een stroomversnelling. De ene goede grap na de andere, nieuwe karakters - het ging maar door."

Monument voor Heinz

Bij een door twee personen gemaakte strip is meestal sprake van een strikte verdeling tussen tekenaar en scenarist. Niet bij Windig en De Jong, die allebei tekenden en schreven. De werkdagen begonnen pas rond het middaguur en liepen meestal door tot laat in de avond. De Jong: "In Amerika heeft mijn vrouw een baantje in een hotel. Tegenwoordig ben ik het die zit te wachten tot zij thuiskomt."

Heinz heeft nog steeds veel fans, merken Windig en De Jong. "We worden ook vaak aangesproken door fans die dan grappen gaan navertellen: 'Dan zegt Heinz dit. En dan zegt Dolly dat. En in het laatste plaatje gaan ze dan..' Ja, ja, ik weet het, denk ik dan, ik heb die grap zelf verzonnen. Maar hartstikke leuk allemaal. Er is ook een aan ons gewijde website waarvan de beheerder meer over ons weet dan wijzelf."

Ook leuk: die fans van Heinz zijn zeker niet alleen mannen van de leeftijd van Windig en De Jong zelf. De Jong: "Ik ben een paar keer wezen kijken bij de mensen die de film maakten. Stuk of twintig van die gasten achter de computer, allemaal heel jong en toegewijd. Dat was mooi om te zien. Of ze daar met zijn allen zaten te werken aan een monument voor Heinz."

Windig: "Ja, ze hebben een standbeeld voor Heinz gemaakt." ●

KRAZY KAT

Heinz is zeker niet de enige stripkat. In het Wikipedialemma gewijd aan katten in stripverhalen komen er meer dan honderd aan bod. Felix the Cat ontbreekt, maar die bestaat dan ook alleen in tekenfilms. René Windig en Eddie de Jong zijn gek op hem; Windig gaf zelfs lezingen over hem. De Jong vindt vooral Tom Poes leuk. "Mijn broer, die gek van Toonder was, heeft me daarmee aangestoken. In het eerste jaar van Heinz hebben we hem laten lopen in zo'n echt Toonderlandschap." Fans van Calvin and Hobbes zijn ze ook. "Maar Hobbes is niet een kat natuurlijk, hij is een speelgoedtijger. Die strip is zó goed getekend," zegt Windig. De beste kattenstrip vinden ze Krazy Kat, die werd getekend door de Amerikaan George Herriman. Windig: "Pure kunst. Heel poëtisch. Vaak ook onbegrijpelijk, maar dat geeft niet." De Jong: "Ik kan van Krazy Kat altijd maar een paar strips achter elkaar lezen. Het is zo mooi, dat moet je doseren."