Incognito 4

Interview René Windig en Eddie de Jong door Anton Damen, Robin Schouten en Servaas Verbrugge.

René Windig (1951) en Eddie de Jong (1950) waren voorheen Gezellig en Leuk. Na een pauze van een jaar zijn ze nu al weer een geruime tijd terug van weggeweest. Ze hebben zich volledig toegelegd op 'Heinz', die dagelijks meer dan 20 kranten opvrolijkt. In hun atelier aan de Nieuwe Herengracht bezorgden de gastvrije tekenaars de Incognito-delegatie een hoop gelach, harde informatie en natuurlijk veel bier.

Had de toekenning van de Stripschapsprijs iets te maken met de reden waarom jullie stopten?
René Nee, dat hadden we een paar maanden daarvoor besloten. Niet zozeer vanwege de kwaliteit, of omdat we geen ideeën hadden, maar meer vanwege de rompslomp.
Eddie: Toen kregen we dat telefoontje van de Stripschapsprijs, da's natuurlijk nog meer rompslomp feitelijk, maar toch was het wel aardig ontroerend.
René Daarop hebben we toch doorgezet om een jaar niets te doen, en alles een beetje te regelen.
Hebben jullie je gedurende dat jaar op de hele heisa bezonnen en of je op dezelfde manier verder wilde gaan?
Eddie: We hebben wel eventjes overwogen om van stijl te veranderen, het misschien wat makkelijker te maken, maar dat is niet gebeurd.
René We hadden ook helemaal geen plan van te voren. We moesten ermee uitscheiden want we werden er gek van. Niet eens van die strip hoor, maar gewoon van al dat gehannes eromheen.
Eddie: Vooral als je merkt dat je strip eronder gaat lijden.
Maar had je ook in de gaten dat aan het eind van het jaar '91 de grappen minder leuk werden?
Eddie: Nee, meer ikzelf. Toen we op de helft van 1991 hadden besloten dat het niet lekker ging en dat we daar iets aan moesten doen. Het gevoel dat je niet tevreden bent met je strips. Als je zoals wij zeg maar iedere week 6 strookjes hebt en dan ga je naar huis toe op vrijdag en je hebt die 6 strookjes, dan moet je het gevoel hebben van "nou goed gewerkt en het is het waard geweest". Als je dan ziet dat het niet helemaal is zoals je gedacht had en je weet ook waardoor het komt, dan kan je je verwijten maken. Viel het na al die tijd mee om de draad weer op te pakken?
René Ja, het leek alsof er gewoon niets voorbij was gegaan. We hadden een hele lijst gemaakt van dingen die we dachten te gaan doen in die negen maanden, maar voordat je het weet is het alweer voorbij. Het was een experiment, dat uitgevoerd moest worden. In die tijd hebben we alle shit zoals belastingtoestanden zo'n beetje uit de weg geruimd. Tijdens die wrijving moesten we gewoon doorwerken, en nu hadden we een beetje tijd om te 'settelen'.
Eddie: En we moesten ook nog eens met al die redacteuren gaan spreken, en dat kost tijd. Afspraken maken. Voor een stuk of zes redacteuren moet je heel Nederland af.
René Op het moment hoeven we ons maar op één ding te concentreren. Soms hebben we wel een grap voor bijvoorbeeld 'Dick Bosch', maar daar hebben we geen tijd meer voor. Bij het maken van 'Heinz' duiken er steeds weer figuurtjes op waarvan je denkt dat je ze later nog wel eens zou willen gebruiken. Maar voorlopig is het toch echt alleen Heinz, Frits en Jodocus.
Hebben jullie ook geen plannen meer met jullie eigen magazine 'Gezellig en Leuk'?
Eddie: Dat is eigenlijk tegelijk met al die rompslomp opgehouden. In het begin was dat eigenlijk de grootste zorg, toen kwam het uitgeven in boekjes, het geregel met het drukken waardoor het blad niet meer uitkwam. We hebben het later nog een keer geprobeerd maar dat is helemaal uit de hand gelopen. We hadden een video-avondje hier en het leek ons wel leuk om een nummer uit te geven waar het oude team weer meewerkte en iedereen dan geïnspireerd zou zijn door dezelfde film. Een oude zwart-wit Rosselini-film over monniken, een hele goeie film. Maar iedereen begon hier te zuipen en te schreeuwen, toen was het ineens afgelopen, had niemand zin meer in de strip. Met de stichting Gezellig en Leuk doen we ook niets meer, die is onlangs opgeheven. Nu is het eigenlijk alleen nog maar strips tekenen en proberen we het hier leuk te houden. Gezellig te houden, weet je wel.

Zijn jullie tevreden over de nieuwe uitgever van 'Heinz', Oog en Blik van Het Raadsel?
René Ja, fantastisch. We kunnen in feite ook doen wat we willen.
Gaan jullie bij de herdruk bepaalde stroken weghalen waar je nu niet meer zo tevreden over bent?
René Nou, daar moet je erg mee uitkijken. Mensen hebben een bepaald grap in hun hoofd en als je die dan ineens gaat veranderen dan denken ze "hé potverdomme, waar is die grap gebleven?!"
'Heinz' is niet meer teruggekeerd in de Sjors & Sjimmie, waarom eigenlijk niet?
Eddie: Het ging een beetje door elkaar heen lopen. In het begin namen ze nog wel genoegen met oude strookjes, maar de afspraak was dat we uiteindelijk toch nieuwe strookjes zouden maken. Toen zijn we aan een apart verhaaltje begonnen, maar dan kreeg je dat hij in de krant bijvoorbeeld een klein kind geworden was, en dan is het heel moeilijk om dan om te schakelen naar dat ie wat Sjors & Sjimmie betreft weer normaal is. Soms liep Heinz zonder dat we het wilden als klein kind in de Sjors en Sjimmie en dat klopte helemaal niet.
Alhoewel 'Heinz' een dagstrip is houden jullie je verre van toespelingen op de actualiteit. Waarom eigenlijk?
Eddie: Nou, neem 'Joegoslavië' bijvoorbeeld. Daar kun je geen grappen over maken.
René Bovendien hebben we te maken met een vreselijk uiteenlopend publiek natuurlijk. Zeg maar van 7 tot 77. Maar een onderwerp als de WK voetbal dan?
René Dan heb je weer het risico dat Nederland vreselijk kloterig speelt en dat dat je leven lang blijft achtervolgen. We hebben Jodocus een keer laten zeggen: "Heb je gehoord van het Nederlandse elftal", een paar maanden nadat ze kampioen waren. (Doet Jodocus na:) " H-e-b j-e g-e-h-o-o-r-d v-a-n". De actualiteit te behandelen dat is ook niet de taak die we hebben, die is om mensen die die rotkrant lezen nog eventjes een glimlach te geven.
Eddie: Tja, als je een kritisch persoon bent, die dat soort dingen aan de kaak wil stellen, prima. Wij hebben wel de pest aan dingen, maar we zijn niet kritisch, we weten niet hoe het nou beter zou moeten.
Maar als je dan toch zo'n hekel hebt aan de actualiteit, waarom dan de Madonna-hausse op de hak nemen met een albumtitel als 'SEX'.
René Ja, dat was een geintje, eigenlijk een persiflage op het inspringen op de actualiteit. Dat was zo overdreven, dat het weer een persiflage werd.
Net zoals 'De stomme wereld van Heinz' een persiflage is op dat boek over Marten Toonder?
René Het is toch niet een persiflage, want de inhoud van ons boek is geen persiflage. Zelfs de kaft is niet een persiflage, 't is gewoon een zuivere rip-off. Gewoon voor de gein. De achterste flaptekst, die is gewoon letterlijk overgenomen, dat kun je geen persiflage noemen. En het is ook nog een eerbetoon, eigenlijk. Ik vond het een hartstikke goed boek namelijk. Jullie persiflages op 'Dick Bos', 'Donald Duck' en 'Oom Wim' zijn natuurlijk ook eerbetonen. Hebben jullie 'Oom Wim' ooit echt goed gevonden?
René We moesten altijd wel vreselijk lachen als we die zagen.
Eddie: Ik vond het vreselijk destijds, zeker in de jaren '60. Moralistisch. Maar net als die Illustrated Classics, je leert er wel een hoop van. Die wending is altijd zo mooi, die jongetjes die zitten te kloten en dan komt hij en dan gaat ie een verhaal vertellen. Mooier kan natuurlijk bijna niet. Ik las het als laatste, als ik de hele Robbedoes uit had dan dacht ik van nou 's kijken wat die pijpelurker te vertellen heeft.
Eddie: Later zie je de mogelijkheid om daarom te lachen.
René Die persiflages deden we allemaal op de middelbare school. Knipten we gewoon uit de Robbedoes, 't begin van zo'n 'Oom Wim' verhaal en dan maakten we er ons eigen verhaal van.
Behalve die strips is ook jullie voorliefde voor tekenfilms een inspiratiebron geweest. Ondanks jullie afkeer van de moderne Disney-film zie ik toch 'Belle en het Beest' in de boekenkast staan.
We zijn d'r helemaal niet van teruggekomen, hoor. Maar omdat je kinderen hebt die ernaar kijken, kijk je mee. En mooier kan in feite niet, want er is wel een tijd geweest dat ik een bloedhekel had aan aan dat zoete gedoe. Toen we nog op de middelbare school zaten hadden we een filmclub, toen hebben we nog grote moeite gedaan om 'Felix the Cat' te vertonen, want dat vonden we destijds geweldig.
René We hadden een 8-mm projektor, zonder geluid. Dat losten we op door bij de film gewoon een plaat te draaien. Als het dan toevallig eens synchroon liep met het beeld was het publiek vreselijk enthousiast. Eigenlijk was het zo amateuristisch als wat, maar dat had wel iets. Wat mij bij Disney vreselijk ergert is de perfectie. Een computer-achtige perfektie waardoor je bijna niet meer ziet dat het getekend is. Zoals 'Aladdin', die kopen wij dus niet. Bij Disney kreeg je ook al snel filmpjes met als thema 'gesodemieter met één of ander element'. Daar wordt ik dus werkelijk doodziek van, van Pluto die rolschaatsen onder heeft en met z'n benen in de knoop zit. Het is wel topklasse, maar er bestaat ook nog zoiets als persoonlijke voorkeur. Dat gehannes van Pluto met een beestje of een balletje, dat staat me vreselijk tegen. Maar ook bij Tex Avery zitten d'r filmpjes bij waar ik me vreselijk bij verveel, vooral diegene die het alleen maar van woordgrappen moeten hebben. En je moet er niet teveel achter elkaar zien, want ze lijken nogal op elkaar. Maar goed, als je alle Marx Brothers-films achter elkaar ziet, wat ik een keer op een festival gedaan heb, dan hoor je ook heel de zaal gruwelen als ie weer op z'n harp gaat spelen.

Jullie hebben nu tamelijk veel succes. Is dit wat jullie altijd al wilden bereiken?
René Nee, maar we hebben ook nooit besloten om striptekenaar te worden. We zijn gewoon op 'n toevallige manier erin gerold en waarschijnlijk rollen we d'r op een gegeven moment weer uit. We tekenden gewoon om die kloterige middelbare schooltijd door te komen en daarna zijn we d'r mee doorgegaan.
Eddie: Maar publiceren is wel een kick. Elke dag in de krant is toch weer een klein beetje feest. Als we ook niet de mogelijkheid zouden hebben om te publiceren, dan zouden we iets anders gaan doen.
René Ik heb ook helemaal niet het idee dat we zo'n groot succes hebben. Ik denk niet dat die schilders die hiernaast bezig zijn alle 'Heinz'-grappen citeren.
Eddie: Succes is een groot woord. Ik vind het bijvoorbeeld heel leuk dat jullie komen of een studentenblad. Maar Elseviers weekblad staat nooit voor de deur.
Eddie: En tv-programma's hebben we een heleboel afgezegd. Sonja Barend bijvoorbeeld. Leuk voor de boekverkoop, maar zo denken wij niet.
René "Hein de Kort en Erik Schreurs zijn veel leuker", zeggen we altijd. Ik vind het belachelijk dat als je je oplage kan verdrievoudigen door in een of ander wauwelprogramma te zitten dat je dat niet doet, maar iets weerhoudt ons ervan. Ik vind het kloterig dat iemand naar ons toekomt omdat ze een praatprogramma maken en dan kunnen ze jou daar goed voor gebruiken. Zo van "striptekenaars, altijd lachen", weet je wel. Ik heb Hein en Erik bij Sonja Barend gezien, ze komen alleen nog maar op en iedereen begint al te lachen. Haha, nou gaan we lachen, striptekenaars. Daar word ik behoorlijk depressief van. Bovendien zitten wij altijd vreselijk te mompelen. Ik kan er bijvoorbeeld helemaal niet tegen dat iemand je een vraag stelt van "Hoe doen jullie dat nou" en ineens gaan die lichten aan en je zit met een kop vol poeier en ze vragen die vraag nog een keer. Dan heb ik de neiging om te zeggen: "Dat heb je al gevraagd" maar dat mag niet want je moet het spelletje meespelen. Aan de ene kant weigeren jullie mee te doen aan het circus van Sonja Barend, maar niet aan het circus van de Stripdagen van Breda.
Eddie: Maar daar worden we gevraagd door onze uitgever. Als je dan niet komt dan ben je gewoon een lul.
René Dat hele signeren, dat is vreselijk. Tenzij het allemaal lekker gaat en de eerste paar die je hebt zijn aardig. Dat je een heel klein beetje de tijd kunt nemen om het goed te doen. Maar zodra d'r iets gebeurt, een of andere eikel kijkt ontevreden of die weet eigenlijk helemaal niet wat ie vraagt, dan ben je d'r uit. En de goeien die lijden d'r heel vaak onder. Dan denk je: "Potverdomme, nou dan zullen ze het ook weten". En dan staat er een hele goeie vent en die krijgt een kuttekening. En dan denk je weer "Potverdomme, die vent die nu wegloopt was eigenlijk wel een hele aardige".
Wat is er voor jullie verder nog buiten strips?
René We deden al sinds de middelbare school rare spelletjes. Als er ergens een gaatje zit dan moeten er balletjes of propjes in. We hadden behoorlijk geavanceerde sporten verzonnen... Totdat we een spelletje ontdekten dat helemaal voor ons geschapen was: golf. We doen het nu een jaar, sinds Hein de Kort ons zonder het ons te vragen heeft ingeschreven. De eerste les was zo'n succes, we waren meteen verkocht. Toen sloeg ik meteen al een club doormidden. Nu is het helaas te laat om Hein nog te verslaan, want die is vreselijk vergevorderd.
Eddie: Je moet eerst rustig zijn voordat je slaat. Dat hebben we vandaag, na een jaar, geleerd....